SM42

SM42 -  normalnotorowa manewrowa lokomotywa spalinowa produkowana w zakładach Fablok w Chrzanowie w latach 1963–1992 oraz oferowana do 2013. W sumie wyprodukowano i dostarczono 1822 egzemplarze tego typu, w tym 1157 dla PKP.

Lokomotywy SM42 są obecnie najpopularniejszą serią lokomotyw w Polsce (w grudniu 2009 istniały 1224 egzemplarze, w tym 867 w barwach PKP Cargo).

Lokomotywa typu 6D została zaprojektowana przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego z Poznania w latach 1958–1962, a następnie jej wykonanie zostało zlecone zakładom Fablok z Chrzanowa. Spalinowozy te skonstruowano z przeznaczeniem do ciężkich prac manewrowych, a także prowadzenia lekkich pociągów towarowych. Najważniejszym czynnikiem była jednak kwestia wyeliminowania parowozów z pracy manewrowej oraz zdolność do formowania cięższych składów dla nowo wprowadzanych ciężkich lokomotyw spalinowych serii ST43 i ST44 oraz elektrycznych ET21. SM42 to pierwsze krajowe lokomotywy spalinowe większej mocy, dzięki którym wprowadzenie trakcji spalinowej na PKP nabrało większego tempa.

Spalinowozy od numeru 521 wyposażone zostały w lżejsze wózki typu 1LN bez belki bujakowej. W latach 70. 39 sztuk wyposażono w instalację ogrzewania 500 V z zasilaniem z prądnicy głównej, tworząc typ 101D. W latach 1971–1977 przejęto trzy sztuki z kolei przemysłowych. Produkcja dla PKP trwała do 1981, a następnie w niewielkim zakresie od 1985 do 1992. Na bazie SM42 powstała także prototypowa lokomotywa akumulatorowa EPA42.

Oprócz produkcji dla przewoźnika państwowego, w latach 1969–1992 wyprodukowano także 622 egzemplarze dla kolei przemysłowych. W latach 1972–1975 wyeksportowano 37 lokomotyw w ramach zamówienia dla Kolei Marokańskich (seria DG200). W 1982 przedsiębiorstwo Dromex, budujące drogi w Iraku, zamówiło 6 lokomotyw SM42 w wersji podobnej do dostarczanych dla Maroka.

Lokomotywa była oferowana w wersji fabrycznej 6Da i zmodernizowanej 6Da/R do maja 2013, gdy została ogłoszona upadłość likwidacyjna Fabloku.

SM42 to jednokabinowa 4-osiowa lokomotywa o układzie osi Bo'Bo' z przekładnią elektryczną i elektropneumatycznym sterowaniem. Źródłem mocy jest silnik spalinowy z zapłonem samoczynnym oznaczony jako a8C22 o mocy 800 KM (590 kW), którego producentem były Zakłady Cegielskiego w Poznaniu. Silnik ten posiada nietypowy dla silnika widlastego kąt rozwidlenia cylindrów wynoszący zaledwie 50 stopni. Kąt ten był podyktowany koniecznością uzyskania możliwie wąskiego silnika i całego przedziału silnikowego lokomotywy, celem zachowania widoczności z kabiny maszynisty. Silnik ten nie jest przez to dobrze wyrównoważony, przez co generowane są drgania. Silnik wysokoprężny napędza prądnicę główną (prądu stałego), skąd prąd kablami płynie do szafy sterowniczej, a stamtąd do czterech silników trakcyjnych na wózkach (1 silnik na oś). Maszynista kręcąc nastawnikiem zmienia wzbudzenie wzbudnicy, co powoduje zmianę wzbudzenia prądnicy głównej i w efekcie zmianę napięcia na zaciskach prądnicy głównej. Regulacji mocy i obrotów silnika spalinowego dokonuje regulator obrotów Woodward przez zmianę ilości paliwa dopływającego do cylindrów. Regulator Woodward wpływa też na wzbudzenie wzbudnicy.

Lokomotywa wyposażona jest w czuwak aktywny.

Lokomotywa SM42 ma dwa stopnie usprężynowania: rama wózka względem maźnic (łożysk zestawów kołowych) za pomocą resorów piórowych i podkładek gumowych oraz osprężynowanie między ostoją lokomotywy a ramą wózka.

Lokomotywa SM42 umożliwia pracę w trakcji podwójnej (o ile nie dokonano zmian w aparaturze). Z jednego miejsca można wtedy sterować dwoma jednostkami.

Na kolejach przemysłowych lokomotywy serii SM42 dostarczane były w latach 1967–1992 i oznaczane są jako Ls800P z numerami taborowymi od 2001 wzwyż. Najczęściej lokomotywy spalinowe SM42 wykorzystywane są przy obsłudze bocznic kolejowych, natomiast rzadziej w ruchu pociągów towarowych. Od lat 90. przewoźnicy prywatni poddają lokomotywy kompleksowym remontom i modernizacjom, m.in. poprzez przystosowanie do sterowania za pomocą radia, montaż nowych silników i oprzyrządowania. Najbardziej zaawansowaną tego typu modernizacją jest przebudowana w latach 1997–1999 lokomotywa Ls1000, należąca do PTKiGK w Rybniku. Oprócz wymiany silnika na wysokoprężny MTU o większej mocy i montaż nowej prądnicy typu LSG-850-90, zastosowano także nową, amortyzowaną kabinę maszynisty z wejściami z pomostów oraz ergonomiczne fotele i nowoczesne urządzenia sterowania. W 2002 przebudowano kolejną lokomotywę.

Dwadzieścia dwie lokomotywy SM42 pozostają w użytkowaniu przez Przedsiębiorstwo Usług Kolejowych Kolprem w Dąbrowie Górniczej. Użytkowane przez PUK Kolprem lokomotywy poddawane są modernizacji, polegającej na zabudowie sterowania zdalnego lokomotywą szwedzkiej firmy Akerstroms. Modernizacja umożliwia obsługę lokomotywy przez jedną osobę, posiadającą uprawnienia maszynisty i ustawiacza. Sterowanie lokomotywą odbywa się zdalnie, poprzez nadajnik zdalnego sterowania, za pomocą którego maszynista kieruje lokomotywą, z maksymalnej odległości 1 km.

Lokomotywa SM42-2243 eksploatowana przez Kolprem do manewrów w spiekalni rudy dawnej Huty Katowice, pod oznaczeniem UFO nr 8837, została przebudowana na napęd elektryczny z sieci trakcyjnej 3 kV, przy użyciu dwóch pantografów, ponadto zamontowano w niej zdalne sterowanie i zlikwidowano stanowisko maszynisty.